Mae’r bwletin hwn yn edrych ar y data cryno ar bynciau o Gyfrifiad 2021 ar gyfer Cymru a Lloegr ar gyfer prif iaith, hyfedredd Cymraeg neu Saesneg, ac iaith yr aelwydydd. Cyhoeddwyd y data ar 29 Tachwedd 2022 gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS). Mae’n darparu amcangyfrifon poblogaeth ac aelwydydd heb eu talgrynnu ar lefel Gogledd Cymru ac awdurdod unedol.

Mae’r ffigurau ar gyfer iaith ar gyfer pobl tair oed a throsodd.

Yng Nghymru, gofynnwyd i bobl oedd eu prif iaith yn unrhyw beth heblaw Cymraeg neu Saesneg. Felly, nid oes modd pennu o’r cwestiwn hwn faint o bobl yng Nghymru a oedd yn ystyried y Gymraeg fel eu prif iaith. Roedd cwestiwn ar wahân i bobl yng Nghymru yn gofyn iddyn nhw am eu gallu yn y Gymraeg.

Prif bwyntiau

• Mae’r gyfran o breswylwyr Gogledd Cymru tair oed a throsodd sydd â’r Gymraeg neu’r Saesneg yn brif iaith iddynt yn uwch na’r cyfartaledd ar gyfer Cymru a Lloegr yn gyffredinol.
• Roedd 97.1% o breswylwyr arferol tair oed a throsodd (648,555 o bobl) yn siarad Cymraeg neu Saesneg fel eu prif iaith. Mae hyn yn ostyngiad o gymharu â 2011, pan oedd gan 97.7% y Gymraeg neu’r Saesneg yn brif iaith. (Cymru yn 2021 = 96.7% a Chymru a Lloegr = 91.1%).
• Yng Ngogledd Cymru yn 2021 roedd y gyfran â Saesneg neu Gymraeg yn brif iaith uchaf yn Ynys Môn ar 99.1% ac isaf yn Wrecsam ar 94.9%. O gymharu â 2011, dim ond Wrecsam a Sir y Fflint welodd ostyngiad o fwy na 0.1%. Y gostyngiad yn Sir y Fflint (1.6 pwynt canran) oedd yr uchaf a welwyd ledled Cymru.
• Gallai 2.2% arall (14,894) o boblogaeth gyffredinol Gogledd Cymru siarad Cymraeg neu Saesneg naill ai’n “dda” neu’n “dda iawn”, ond nid oeddent yn ei siarad fel eu prif iaith. Mae hyn yn mynd â’r ffigwr ar gyfer y rhai sydd â lefel dda o hyfedredd yn y Gymraeg neu’r Saesneg i 99.3%.
• Nid oedd 0.6% o’r boblogaeth (3,746 o bobl) yn gallu siarad Cymraeg na Saesneg yn dda, a chanran fechan (0.1% neu 709 o bobl) yn methu â siarad Cymraeg na Saesneg o gwbl – cyfanswm o 0.7% o’r boblogaeth tair oed a throsodd. Roedd y gyfran uchaf yn Wrecsam ar 1.3% ac isaf yn Ynys Môn ar 0.2%. (Cymru = 0.7% a Chymru a Lloegr = 1.8%)
• Fel yn 2011, Pwyleg oedd y brif iaith fwyaf cyffredin ar ôl Cymraeg neu Saesneg ar gyfer Gogledd Cymru gyfan (1.0%), ac ar gyfer pob un o ardaloedd awdurdodau unedol y rhanbarth (yr uchaf yn Wrecsam ar 2.5% ac isaf yn Ynys Môn yn 0.1%).
• Yn ogystal ag ieithoedd llafar, Iaith Arwyddion Prydain (BSL) oedd prif iaith 169 (0.03%) o’r preswylwyr arferol tair oed a throsodd ar draws Gogledd Cymru. Adroddodd 83 o drigolion arferol pellach a ddewisodd iaith ddi-siarad fel eu prif iaith fod iaith arwyddion neu system gyfathrebu ar wahân i BSL.

Gweler hefyd

• Cyfrifiad 2021: canlyniadau cyntaf
• Cyfrifiad 2021: demograffeg a mudo
• Cyfrifiad 2021: cyn-filwyr lluoedd arfog y Deyrnas Unedig
• Cyfrifiad 2021: grŵp ethnig
• Cyfrifiad 2021: crefydd
• Cyfrifiad 2021: addysg
• Cyfrifiad 2021: cyfeiriadedd rhywiol a hunaniaeth o ran rhywedd

Mae’r ONS hefyd wedi cyhoeddi Iaith, Cymru a Lloegr: Cyfrifiad 2021 yng Nghymru a Lloegr sydd yn cynnwys data hyd at ardal gynnyrch.

Hwb Cydlynu Arloesi Rhanbarthol Gogledd Cymru
Ebost: HCARGC@sirddinbych.gov.uk
Ffôn: 01824 712432